Ocak ayından bu yana Marmara Denizi’nde görülen müsilaj (deniz salyası), günden güne yoğunluğunu artırıyor. Kimi uzmanlar müsilajın yaz aylarında son bulabileceğini belirtse de, müsilajın ne vakit tesirini kaybedeceği şimdilik meçhul.
Ntv’den Ayşe Çınar’ın haberine nazaran Marmara Deniz’inde balıkçıların makus bir dönem geçirmesine neden olan deniz salyası, deniz sıcaklığının yüksek olması ve denizin dingin olması üzere sebeplerle daha aktif görülüyor.
Yaygın kanının bilakis müsilaj yalnızca berbat kokuya neden olmuyor. Müsilajın denizlere ve deniz canlılarına da birçok ziyanı var.
Uzmanlar, bilhassa deniz tabanında yaşayan yüzlerce canlının bu nedenle öldüğünü belirtiyor. O denli ki birçok uzman toplumsal medyadan hususla ilgili yaptığı paylaşımlarla da bu duruma dikkat çekmeye çalışıyor.
Pekala, müsilaj yoğunluğu neden bu kadar arttı, ne vakit son bulacak? Deniz salyasının artması engellenebilir mi?
İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Melek İşinibilir Okyar, İçsu Kaynakları İdaresi Ana Bilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Meriç Albay ve Bandırma On Yeni Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Öğretim Üyesi, Prof. Dr. Mustafa Sarı, Marmara Deniz’indeki durumu anlattı.
MÜSİLAJ YOĞUNLUĞU NEDEN ARTTI?
Melek İşinibilir Okyar: Marmara’da bu kadar ağır formda 2007-2008 döneminde görmüştük. Zati Adriyatik Deniz’inde de 1800’lü yılalrdan beri müsilaj oluşumu takip ediliyor.
Yani bu birinci kere ortaya çıkan bir şey değil. Ekim-Kasım aylarında denizanası yoğunluğu görüyorduk. Artık ise müsilaj yoğunluğu arttı. Bu ekositemin değiştiğinin bir göstergesi.
Bahar aylarının gelmesiyle bir arada sularda karışım başladı. Böylece bu organimazların artması için de uygun şartlar sağlanmış oldu.
Meriç Albay: 50 – 60 yıldan beri Marmara denizinin evsel ve endüstriyel atıklarla kirletilmesi, kıyıların doldurulması ve betonla çevrilmesiyle Marmara Denizi’nin havuza dönüşmesi bu oluşumu artırdığını düşünüyorum.
Mustafa Sarı: Bu kadar yoğunlukta bir müsilajı biz Marmara’da daha evvel görmedik. 1992’de ve 2007-2008 periyodunda görüldü fakat onlar yalnızca iki ay sürmüştü.
Bu durum Ocak ayından bu yana devam ediyor ve son vakitlerde da artarak pik noktasına ulaştı.Müsilaj oluşumunun üç ana sebebi var:
Bunlardan birincisi Marmara Deniz’inde bir müddettir sıcaklığın olağanda olması gerekenden 2-3 derece yüksek olması.
İkincisi azot-fosfor üzere organizmaları besleyen unsurlara muhtaçlık var. Bunlarda denize verilen atıklardan ağır biçimde sağlanıyor. Marmara’da büyük bir azot-fosfor yükü var.
Üçüncüsü ise iklim değişikliğine de bağlık olarak denizde yaşanan sakinlik.
MÜSİLAJ NE VAKİT BİTECEK?
Melek İşinibilir Okyar: Müsilajın ne vakit biteceği bir soru işareti fakat müsilaj esasen kaybolmayacak. Yalnızca denizin tabanına çökecek. Deniz salyası suyun altında 10 yıldır görülüyordu.
Çok sıcak bir kış geçirmemiz nedeniyle bu kadar deniz yüzeyine çıktı ve arttı. Planktonik organizmaların artışı bahar aylarında coşar ve yaz aylarında vakitle azalır.
Doğal ekosistemde nasıl bahar alarında çiçekler açıyorsa tıpkı şey planktonik canlılar için de geçirli. Zati planktonik canlı dediğimiz şeyler aslında bitki.
2007-2008 İstanbul Boğaz’ında ve bilhassa, İzmit Körfezi’nin tamamını kaplayacak halde ağır bir müsilaj görülmüştü. O periyottaki deneyimlerimizden yola çıkara yaz aylarında hafifleyeceğini düşünüyorum.
Meriç Albay: Müsilajın yaz uzunluğu devam edeceğini düşünmüyorum, aslında bu organizmaların ömürleri çok kısa.
Mustafa Sarı: Müsilajın bitebilmesi için söylediğim üç parametreden en az birinin olmaması lazım. Yaz aylarına gireceğimiz için esasen sıcaklık artışında düşüş beklemiyoruz.
İklim değişikliği de bizim şu an için elimizde olan bir durum değil. Yani öbür parametreler bize bağlı değil fakat atık yükü büsbütün bize bağlı.
Acil bir formda Marmara etrafındaki uzmanlar ve yetkililer olarak bir ortaya gelip bu durumu temizlenmesi için konuşmamız ve bir şeyler yapmamız lazım.
Atıkları bu halde denize vermeye devam edersek ilerleyen yıllarda bu tip görünümler görmemiz tesadüf olmayacak.
TOPLU BALIK VEFATLARINA NEDEN OLDU MU?
Melek İşinibilir Okyar: Balık vefatlarıyla ilgili gelen şimdi bir bilgi yok. Fakat balıklar solungaçlarıyla süzerek teneffüsü gerçekleştirdikleri için, müsilaj dediğimiz yapışkan yapı solungaçlarına yapışıyor ve bu da balıkların boğularak ölmesine neden oluyor.
Planktonik organizmaların ömrü 1 ay sonra denizin tabanına çöküyorlar. Buna bağlık olarak denizin tabanındaki oksijen azalıyor. Bu da deniz tabanında yaşayan bilhassa midye üzere kaçamayan canlıların da ölmesine neden oluyor.
Mustafa Sarı: Binlerce gümüş balığı, vatozun ve yengecin öldüğünü şahsen kendim görüp belirledim. Müsilajın kıyılardaki ağır birikimi devam ederse yaşanacak oksijen azlığı nedeniyle birçok balık daha ölecek.
Bilhassa kalkan, vatoz, psi balıkları tabanda yaşayan canlılar. Bunlar tabana çöken müsilajın altında kalarak ölüyorlar.
MARMARA’DA DENİZE GİRMEK SAĞLIKLI MI?
Melek İşinibilir Okyar: Müsilajın olduğu periyotta, denize girmek yanlışsız değil. Aslında müsilajın yarattığı manzara nedeniyle de kimsenin gireceğini zannetmiyorum.
Bu durum hafiflediği vakit mahallî idarelerinde bilgilendirme yapacağını düşünüyorum bu bahiste. Müsilaja neden olan kimi organizmalar toksin içerebilir. Fakat bunlar tek başına insan sıhhatini etkileyebilecek kadar güçlü değiller.
Meriç Albay: Toksin oluşumunun olup olmayacağını anlamak için gerekli tahlillerin yapılması gerekiyor. Lakin şu an için bu türlü bir tehlikenin kelam konusu olduğunu sanmıyorum. Yeniden de kimsenin bu türlü manzarada denize gireceğini zannetmiyorum.
TURİZMİ NASIL TESİRLER?
Mustafa Sarı: Bu durum turizmi kesinlikle etkileyecek. Balıkçılar bu mevzuyla ilgili çok ziyan ettiler aslında. Bu durumda onların da ziyanlarını karşılamak hedefiyle ilgili bakanlıklar tarafından bir destep planması hazırlanması gerektiğini düşünüyorum.
Artık bir de turizm dönemi başlayacak. Bir de buradan ziyan göreceğiz. Ekosistem idaresiyle ilgili yaptığımız hiçbir şey yok. Atıklarımızı denize arıtmadan veriyorsanız bunun bir bedeli olacak. Müsilajın görülmesi bunun şimdilik yalnızca ufak bir bedeli.
