Türkiye ve Rusya’nın öncülük ettiği toplantılarda daha sonra İran da garantör ülke olarak yerini aldı. Ürdün, Lübnan ve Irak üzere ülkelere gözlemci ülke statüsü verildi.
Türkiye ve Rusya’nın uğraşlarıyla Suriye’de 30 Aralık 2016’da varılan ateşkesin güçlendirilmesi için 23 Ocak 2017’da yapılan Suriye bahisli birinci Astana toplantısına Kazakistan konut sahipliği yaptı. Toplantıya Suriye askeri muhalefeti, Esed rejimi temsilcileri, Türkiye, Rusya, İran ve ABD heyetleri katıldı.
Askeri muhalifler ile rejim güçleri temsilcilerinin iç savaşın başından bu yana birinci sefer milletlerarası bir toplantıda bir ortaya gelmesi toplantıyı değerli kılan öge oldu.
Şubat 2017’de yapılan bir sonraki çeşitte ateşkesin yanı sıra birinci defa tutukluların durumu ele alındı.
Mart 2017’deki 3. kere yapılan görüşmelerde, Esed rejiminin sivil yerleşimleri ağır olarak amaç alması yüzünden Suriye’de ateşkesin sağlamlaştırmak için garantör ülkelerce kurulan üçlü düzeneğin güçlendirilmesi kararı alındı.
“Gerginliği Azaltma Bölgeleri” muahedesi
Türkiye, Rusya ve İran’ın katıldığı, 4-5 Mayıs 2017’deki 4. cins Astana toplantısında, İdlib ve komşu vilayetlerin (Lazkiye, Hama ve Halep vilayetleri) birtakım bölgeleri, Humus ilinin kuzeyi, başşehir Şam’daki Doğu Guta ile ülkenin güney bölgeleri (Dera ve Kuneytra vilayetleri) olmak üzere dört “gerginliği azaltma bölgesi” oluşturuldu.
Ancak rejim ve İran takviyeli teröristler, ateşkes ilan edilerek durumun koruma edilmesinin kararlaştırıldığı dört bölgeden İdlib hariç kalanları, Rusya’nın hava dayanağı sayesinde ele geçirdi.
Temmuz 2017’deki 5. çeşit Astana görüşmelerinde ise Gerginliği Azaltma Bölgelerine ait ayrıntıları görüşmek için Ortak Çalışma Kümesi oluşturulması konusunda anlaşıldı. Işık Sultan’daki Eylül 2017’deki bir sonraki toplantının ana gündemi İdlib vilayetindeki çatışmasızlık bölgesinin hudutlarının çizilmesi oldu.
Anayasa komitesinin kurulmasının temelleri atıldı
Suriye krizine tahlil hedefi için yapılan Astana görüşmelerinin 8. tipi 21 Aralık 2017’de Işık Sultan’da yapıldı.
“Tutukluların özgür bırakılması”, “Mayınlanmış tarihi alanların temizlenmesi”, “Gerginliği Azaltma Bölgelerindeki gelinen son durum” ve “Rusya’nın Soçi kentinde düzenlenecek Ulusal Diyalog Kongresi’ne hazırlık” kelam konusu toplantının ana gündemini oluşturdu.
Siyasi süreçte etkisiz kalan ABD’nin bu toplantıya en alt seviyede katılması ise dikkati çekti.
30 Ocak 2018’de Rusya’nın Soçi kentinde Suriyelilerin ve garantör ülkeler Türkiye, Rusya ve İran’ın temsilcilerinin katıldığı kongreden, Anayasa Komitesi kurma kararı çıktı.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın konut sahipliğinde devrin İran Cumhurbaşkanı Hasan Manevî ve Rusya Federasyonu Devlet Lideri Vladimir Putin’in iştirakiyle 16 Eylül 2019’da Çankaya Köşkü’nde düzenlenen “Türkiye-Rusya Federasyonu-İran Üçlü Zirvesi”nden onaylanmış Anayasa Komitesi listesinde uzlaşı çıktı.
İlk defa 30 Ekim 2019’dan İsviçre’nin Cenevre kentinde toplanan komite, 30 Mayıs – 3 Haziran’da 8. tıp görüşmelerini gerçekleştirdi.
Anayasa çalışmalarına değinilen toplantıya ABD heyeti katılmadı Mayıs 2018’de yapılan 9. Astana görüşmelerinin en kıymetli gündem hususu yeniden anayasa çalışmaları oldu.
Soçi kentinde Astana formatlı toplantı
Suriyeli tarafları bir ortaya getiren Astana formatındaki görüşmelerin 10. çeşidi Rusya’nın Soçi kentinde yapıldı.
Temmuz 2018’deki toplantıda garantör ülkeler, rejimin ve muhaliflerin ellerinde tuttukları şahısların bir kısmını sembolik olarak karşılıklı hür bırakması konusunda mutabakata vardı.
Anayasa Komitesi kurulması için uğraşların artırılmasında konusunda mutabakata varılan Kasım 2018’deki 11. cins görüşmelerde garantörler, mülteciler ile ülke içinde yerinden edilenlerin inançlı ve istekli biçimde dönüşü için gerekli kuralların oluşturulması gerektiğine vurgu yaptı.
12. Astana görüşmeleri Nisan 2019’de yapılırken, Ağustos 2019’daki bir sonraki toplantıda ise İdlib’de o devir rejimin sivil yerleşimlere yönelik ağır hücumları ve güvenlik hususları ele alındı.
Nur Sultan’da Aralık 2019’daki yapılan 14. tıp toplantısında ayrıyeten Anayasa Komitesi’nin çalışmalarına başlaması ışığında siyasi sürecin ilerletilmesi ele alındı.
Şubat 2021’deki 15. Astana toplantısının ana gündemi Anayasa Komitesi’nin çalışması olurken, Temmuz 2021’de yapılan bir sonraki çeşitte garantör ülkeler, Anayasa Komitesi’nin çalışmalarına sürat vermesini istedi.
Aralık 2021’de gerçekleştirilen 17. cins toplantıda da Suriye’deki şimdiki durum, insani yardımların ulaştırılması, Cenevre’deki Suriye Anayasa Komitesi çalışmalarının tekrar başlatılması, mahkumların değişimi, alıkonulanların özgür bırakılması ve kayıp bireylerin aranması üzere inanç artırıcı tedbirler esas gündem hususları olmuştu.
Suriyeli mültecilerin ülkelerine dönüşü 18. cins görüşmelerinin ana gündemi
Nur Sultan’da bugün başlayan 18. Astana toplantısında Türkiye’yi Dışişleri Bakanlığı Suriye Genel Müdürü Büyükelçi Selçuk Ünal başkanlığındaki heyet temsil ederken, görüşmeye Rusya’dan Devlet Lideri Vladimir Putin’in Suriye Özel Temsilcisi Aleksandr Lavrentyev, İran’dan Dışişleri Bakanı Siyasi İşler Danışmanı Ali Asgar Hacı başkanlığındaki heyetler katılıyor.
İki gün sürecek toplantılarda, Suriyeli mültecilerin dönüşü için şartların sağlanması başta olmak üzere Suriye’deki insani ve sosyoekonomik durum, Cenevre’deki Anayasa Komitesi çalışmaları, inanç artırıcı tedbirler, rehinelerin özgür bırakılması ve kayıp şahısların aranması üzere mevzular masaya yatırılıyor.
