Üreme çağındaki bayanlarının sık hastalıklarından biri olan endometriyozis, günümüzde ömür kalitesini hayli sınırlayan ve sinsice ilerleyen önemli bir problemdir. Kısaca rahmin iç katmanında bulunması gereken ve hormonlara hassas bir doku olan endometrium dokusunun rahim dışında diğer organlara yerleşmesi ve yerleştiği bölgede büyüyüp gelişerek hastalık oluşturması olarak tanımlanabilir.
Belirtileri ve şiddeti, hastalığın yerleştiği bölgeye nazaran farklı bulgulara yol açan bu sinsi hastalık, birçok vakit öteki hastalıklar ile de karışabiliyor. Hatta bazen hiç bulgu vermiyor. Böylelikle teşhis konulmaksızın yıllar geçebiliyor.
Hangi belirtiler dikkate alınmalı?
Ağrılı adet devirleri (Dismenore): Pelvik ağrı ve kramplar çoklukla adet kanaması öncesinde başlar ve siklus sürecinde birkaç gün devam eder. Ayrıyeten bel ve karın ağrısı da olabilir. Bu ağrılar epey şiddetli olabilir.
Münasebet sırasında ağrı: Endometrioziste bağlantı sırasında yahut sonrasında ağrı görülür.
Dışkılama yahut idrara çıkma sırasında ağrı: Daha sık olarak adet devirlerinde barizleşen dışkılama ya da idrar yapma sırasında ağrı şikâyetleri olabilir.
Çok kanama: Vakit zaman adet periyotlarında çok kanama yahut devirler ortasında olağandışı kanama görülebilir.
İnfertilite: Çocuk sahibi olmada zorluk çeken çiftlerin yaklaşık yarısında endometriyozis saptanabilir.
Öbür belirti ve bulgular: Bilhassa adet devirlerinde artan yorgunluk, ishal, kabızlık, şişkinlik, bulantı üzere belirtiler görülebilir. Bilhassa adet devirlerinde çok şiddetli ağrıları olan bireylerin, bilhassa de çocuk sahibi olma konusunda sıkıntıları da var ise, bu durumdan şüphelenmesi ve doktora başvurması hayli kıymetli.
Sebepleri nelerdir?
Endometriozisin bilinen bir nedeni yok, lakin genetik yatkınlık kıymetli. Annesinde ya da kız kardeşinde endometriozis olan bayanlar, hastalığa yakalanma açısından daha risklidir. Çevresel faktörler de hastalığın gelişiminde rol oynar.
Endometriyozis neden infertiliteye (kısırlık) yatkınlık yaratır?
Gebeliğin oluşabilmesi için 3 bahis çok değerli; 2 taraflı açık tüpler ve düzgün bir rahim iç katmanı, olağan sperm sayı ve hareketi, son olarak da sağlıklı bir yumurtlama. Endometriyozis varlığında tüplerde sorun olabilir, rahim içi düzgün olmayabilir, inflamasyon nedeni ile sperm yumurtayı döllemeyebilir yahut oluşan embriyo sağlıklı halde iç katmana tutunmuyor olabilir.
Endometriyozisten kuşku edildiğinde yahut çikolata kisti varlığında bu tetkikler dikkatlice gözden geçirilmelidir. Hatta kimi durumlarda laparoskopi ismini verdiğimiz karın içerisine öel bir kamera ile de bakılabilir. Fakat her endometriozis hastalığı da kısırlığa yol açmaz. Kimi hastalar doğal yollarla gebe kalabilir.
Nasıl teşhis edilir?
Ne yazık ki belirtileri diğer birçok hastalığa benzeyen endomeriozisin tanısı için çok vakit kaybedilir. Bazen şikayetlerin başlamasının üzerinden 7 ya da 10 yıl geçtiğinde hasta daha yeni endometriozis tanısı almış olabilir. Bu nedenle bayanların, genç kızların belirtileri dikkate alıp çekinmeden bayan doğum uzmanına başvurması değerli. Teşhis için de öncelikle her hastalıkta olduğu üzere hastanın şikayetleri ve şahsî kıssası alınır. Akabinde jinekolojik muayene ve ultrasonografi yapılır.
Endometriozis teşhisini koymada en bilgi verici sistem ultrasonografidir. İleri görüntüleme metotları olan MR, bilgisayarlı tomografi bilhassa derin endometriozis dediğimiz durumlarda yararlı olur. Endometriozisin kesin tanısı laparoskopi ile doku biyopsisi yapılarak konulur.
Tedavi nasıl planlanır?
Endometriozis tedavisi hastalığın yaygınlığı, düzeyi, bulgular ve gebelik düşünülüp düşünülmemesine nazaran değişiklik gösterebilir. İlaç tedavisi, ameliyat ya da her iki sistemin birlikte kullanımı kelam konusu olabilir. Gebelik istemi varsa, yaş ve yumurtalık kapasitesi kıymetlendirilerek tedavi planlanır. Hangi tedavinin, kime, ne kadar mühletle uygulanacağı soruları hasta ile tabibi ortasında, hastanın durumuna nazaran şekillendirilir.
İnfertilite tedavisinde şayet çiftin tetkikleri yeterli ise beklenebilir yahut aşılama yapılabilir. Lakin over rezervi az, geçirilmiş yumurtalık cerrahisi olan, ileri yaş ve spermde sorun olduğu durumlarda vakit kaybetmeden tüp bebek tedavisi düşünülebilir. Süreklilik gösteren, işlevleri kısıtlayan ve ilaç tedavisine yanıt vermeyen ağrı yakınması olması durumunda, endometriozis doku teşhisinin gerekli görüldüğü, bağırsak ya da idrar yolları tıkanıklığının olduğu durumlarda cerrahi tedavi uygulanır. Endometriozis cerrahisi minimal invaziv cerrahi ve endometriozis cerrahisi konusunda tecrübeli bayan doğum uzmanları tarafından ilgili merkezlerde yapılmalıdır.
Tedavi edilen çikolata kisti tekrarlar mı?
Çikolata kistleri, endometriyozis hastalığının ileri evresidir. Tek yahut 2 taraflı olabilir ve büyük boyutlara ulaşabilir. Bilhassa büyük olan, ağrı yapan kistler laparoskopik olarak temizlenebilir. Bir cerrahi operasyon geçirdiği halde, ömür uzunluğu tekrarlamayan hadiseler azımsanmayacak sayıda fazladır. Burada cerrahın deneyimi ve kullandığı prosedür çok kıymetlidir.
Operasyon sonrası uygulanan ilaç tedavisi endometriozis hastalığının tekrarlama ihtimalini azaltmaktadır. Endometriozis (çikolata kisti) operasyonlarından sonra doğum denetim hapları, progesteronlar, GnRH analogları tedavide kullanılabilmektedir. Gebelik ve doğum, endometrioma üzerinde geciktirici bir tesire sahip olduğundan (hastalığı hamileliğin yok etmediğini tekrar hatırlatmak isteriz), tedavi bitiminde vakit geçirilmeden gebe kalabilmek, oluşabilecek yeni kistlerin infertilite (kısırlık) riskini artması açısından ehemmiyet kazanmaktadır.
