Türkiye’de ekonomik krize bağlı olarak artan hayat pahalılığı, geçim krizini de beraberinde getirdi. Mesken kiralarından temel besin eserlerine kadar her şey ateş değeri. İktisat uzmanları ise önümüzdeki günlerde daha da kuvvetli günlerin kapıda olduğunu belirtiyor. Türkiye’de en büyük sorunun enflasyon değil, açlık ve sefalet olduğunu belirten iktisat uzmanı Atilla Yeşilada, “Çok önemli bir fakirleşme yaşıyoruz. Toplumun aslında gevşeyen toplumsal bağlarını sarsan ve bence kış aylarında geniş çapta şiddet olaylarına neden olacak bir fakirleşme bu” ihtarında bulundu.
‘ŞU ANDAKİ ENFLASYON DAHA ÇOK 70’LERE BENZİYOR’
Yeşilada, iktisattaki mevcut durumu ve yarına dair öngörülerini Sözcü’den Ruhat Mengi’ye anlattı. Yeşilada’nın sorulara verdiği cevaplardan kimileri şöyle:
Sayın Yeşilada, tanınmış birtakım ekonomistler devamlı olarak “yüksek enflasyonla yaşamaya alışmamız gerektiğini” söylüyorlar lakin emeklisi, memuru, emekçisiyle toplumun büyük kesitleri zorlukla yaşamaya çalışırken, yapılan artırıma karşın açlık sonunun altında bir minimum fiyat varken süratle artan enflasyonla yaşamaya alışmak nasıl olur, bir yolu var mıdır?
Bunlar artık biz ekonomistlerin kullandığı basmakalıp sözler haline geldi, şahsi kanaatimi
söyleyeyim; bence en büyük sorun enflasyon değil, açlık ve sefalet, çok önemli bir yoksullaşma
yaşıyoruz. Toplumun zati gevşeyen toplumsal bağlarını sarsan ve bence kış aylarında geniş çapta
şiddet olaylarına neden olacak bir fakirleşme bu. Enflasyonla yaşamaya alışmak bir ihtar, öğüt niteliğinde almıyorum bunu. Bu tıpta bir enflasyonla yaşamaya alışamayız. 90’larda alışmıştık, hepimiz o günleri az çok hatırlıyoruz zira bütün gelir, fiyat ve fiyatlar eş vakitli olarak yükseliyordu, 93’te kısa mühlet bir bankada çalıştım, 3 ayda bir bize artırım veriyorlardı. Yani, fiyat artışlarıyla gelir artışları az çok başa baş gidiyordu, makus bir devir demiyorum lakin yüksek enflasyonlu hayata bir geçiş yapmıştık. Şu andaki enflasyon daha çok 70’lere benziyor.
‘BÖYLE DEVAM EDERSE MERKEZ BANKASI HAVLU ATAR’
Merkez Bankası (MB) müdahale etmese şu anda dolar rahatlıkla 20, 22 liraya çıkar” diyorsunuz. Merkez Bankası devamlı milyar dolarlar satarak doların artması engelleniyor, 17-17,5 lira ortasında inip çıkıyor. MB’nin bozduracağı dövizler seçime ulaşana kadar yetecek mi?
Yetmez, kışı bile çıkarmaz, bu halde müdahaleye devam ederse Merkez Bankası havlu atar. Merkez Bankası’nın döviz artışına müdahale edebileceği döviz ölçüsü 30 milyar dolar, tahminen onun da biraz altına indi lakin yalnız piyasadan, Türkiye’de bireysellerden ve dövizleri çalınan şirketlerden gelen talep yok, bir yandan da mani olamadığınız dış açığı finanse edeceksiniz, artık mali sistemde bireylerin mevduatı dışında özel kesimde döviz bırakmadılar, hepsini emdi Merkez Bankası. Özel dalın ne kadar kullanmadığı, yedek olarak biriktirdiği döviz varsa hepsi Merkez Bankası’na geçti, buna karşın elindeki kullanılabilir döviz ölçüsü artmıyor, daima bir kaçak var. O kaçak artık yaz aylarında turizm nedeniyle biraz daha ufak gözüküyor ama turizm gelirleri eylülde bittiğinde ya da tekrar millet bir formda heyecana gelip bir siyasi hadiseden ötürü yahut dünyada olan bir olaydan ötürü dolara hamle ettiğinde Merkez Bankası’nın savunma çizgisi da çökecek ve biz bir sefer daha 21 Aralık 2021 gününe geri döneceğiz. 21 Aralık’ı hatırlarsak, o gün bu Kur Muhafazalı Mevduat icat edilmeseydi dolar 100 liraya da gidebilirdi, bunlar panik atakları, buralarda artık işin bedeli, ederi, fiyatı kalmıyor, herkes ne kıymetine olursa olsun döviz elde etmek için dehşetle saldırıyor, denize düşmüşsünüz can artık aramak için yanınızdakini itiyorsunuz o denli bir durum. Fakat dolar-TL 20’yi aştığında bireylerin de döviz mevduatlarına kısıtlama gelir, onların da döviz mevduatlarını istedikleri üzere çekip kullanmaları engellenir, krizi önlersiniz, onun yerine buhran ve inanç buhranı gelir.
ARTIK KREDİ KARTLARINA NE KADAR ÖDEYECEĞİMİZİ HESAPLAYAMIYORUZ
Enflasyon o kadar süratli artıyor ki artık kredi kartlarına ne kadar ödeyeceğimizi hesaplayamaz hale geldik, bu durumda sizin de bankada gereksiniminiz için tutmak zorunda olduğunuz TL ölçüsü daima, artıyor, bunu dövize geçmenin manası yok, bunu yapabilenler aslında çoktan kaçtılar.
ON MİLYARLARCA DOLAR YURTDIŞINA KAÇTI
2016 darbe teşebbüsünden bu yana çok büyük paralar kaçtı. Özel bankacılarla konuştum; on milyarlarca dolar yurt dışına nakledildi, o vakitten beri de bu aralıklı olarak devam ediyor. İsim vermeyeyim lakin kimileri paralarını kaçıramaz, prestiji olan, dev bir holdingin sahibi olan bireyler Türkiye’deki paralarını kolay kolay yurt dışına çıkaramaz, hesap sorarlar. Saraydan bir telefon gelir, onlar mecburen tutuyor lakin zımnî zenginler, AKP’nin zenginleri hepsi kaçırdı paralarını yurt dışına.
O PARA YOK
Youtube konuşmanızda “Önümüzdeki aylarda 15-30 milyar dolara muhtaçlığımız var, bunu da bulamayız” dediniz konuşmanızda, Cumhurbaşkanı’nın sırayla ziyaret ettiği Birleşik Arap Emirlikleri ve öteki ülkelerden alamazlar mı?
Söylediklerim seçimden evvel olabilir, dediğim üzere bütün bunları birbirine temaslı görmek lazım. Kimse bu parayı vermez. Bir de şunu karıştırıyoruz; Birleşik Arap Emirlikleri’nin şu anda bile ben Hazine’sinde 15 milyar dolar nakit olduğunu zannetmiyorum, BAE, Suudi Arabistan bunlar servetleri çok yüksek ülkeler lakin kimse nakit döviz yahut kendi para ünitesini bulundurmaz, bunlarla yatırım yapılır yahut yurt dışında FED’e emanet edilir, Avrupa Merkez Bankası da dahil cebinden 15 milyar dolar çıkarıp Türkiye’ye verebilecek kimse yok, o boyutta bir yatırım da olmaz. Almaya kalksalar Türkiye’de o boyutta satılacak mal yok şu anda.
İki nokta daha var; Bu noktada kimse Erdoğan’a yardım etmez artık, Erdoğan’ın siyasi mesleğinin seçimde sona ereceğini herkes biliyor. İkincisi, şu anda hiçbir Rus, Çin, Arap gelip de Türkiye’de bir mal, fabrika, toprak almaya kalkmaz, zira muhalefet çok açıkça vurguladı; “Yaptığınız bütün süreçleri yargıya taşıyarak yargı kontrolüne, Sayıştay kontrolüne açacağız, en ufak bir eksik görürsek malınıza el koyacağız” dedi. Münasebetiyle şu anda dışardan hiçbir biçimde, kimseden Erdoğan’a yardım etmek için, seçim kazanması için Türkiye’ye para girmez. Şunu açıklayayım; niçin bu ödemeler istikrarı, döviz biter olayı yaşanmaz, zira o noktaya gelmeden evvel Ankara’da bir dirhem stratejik akıl kaldıysa vatandaşın bankadaki döviz mevduatına kısıtlama koyacak, “çekemezsin” diyecekler ve o döviz mevduatı Türkiye’nin çok zorunlu ithalat gereksinimini karşılamak için kullanılacaktır, vadesi gelen dış borçların ödenmesinde kullanılacak.
3 ay evvel de “Dolarda sarsıntı olacak diyordunuz, 2 ay, bir ay evvel de dediniz. O sarsıntı oldu mu, yoksa daha büyüğünü bekliyor muyuz?
Ben “deprem olacak” dediğimde dolar 14,5 liraydı, artık bakıyorum dolar 17,50 olmuş, yüzde 20’den fazla kıymet kaybetmiş, daha zelzelenin ne kadar büyüğü beklenebilir ve bu olmaya devam edecek. Zira daima olarak doların yükselmesini engellemek için birebir yanılgıları tekrarlıyoruz, siz daima olarak yanlış ilaç aldığınızda hastalığın düzgünleşmesini beklenemez doğal ki.
“Türkiye’yi bu durumdan çıkaracak adam arıyoruz, kimi alana çıkarırsak bize gol çıkarır” demiştiniz, şu anda siz denetim ediyor olsanız alana sizi alsak bize iktisatta gol çıkarır mısınız:)
Başta Sayın Erdoğan olduğu sürece, onu saha kenarında kadronun koçu, antrenörü olarak görelim Ronaldo’yu da getirseniz gol mol çıkmaz, sebebi şu; gol attığında alandan alınacak, işte Naci Ağbal’ın ne eksiği vardı? Benim olmama gerek yok ki, iktisat diploması olan, master yapmış doktora yapmış biri sorunu çok rahatlıkla çözer. Türkiye’de çözülemeyecek, daha doğrusu çözülmesi çok vakit alacak birtakım problemler var, mesela eğitim sistemini bugün reforme etseniz 15 yıl sonra sonuç alırsınız, mesela insan kalitesi; bütün entelektüeller, profesörler, sanatkarlar, iş insanları yurt dışına kaçmış, bunlar vakit alır lakin kimi şeyleri de çok kolay düzeltebilirsiniz.
