Yakın tarihimizin fikir ve hareket tarafı ağır basan teşkilatlarını yakından tanımak evvel bu yapıların fikri tabanlarını anlamakla mümkün olacaktır. İLEM İslamcı Mecmualar Projesi ile başlattığı periyot devir bu hareketleri manaya çalışmalarını mecmua, mecmua üzerinden yürütmekte idi. Yeni başlayan Fikir ve Hareket İncelemeleri Serisi ile de bu çalışmalara daha farklı bir boyut kazandırdı.
Serinin 4.kitabı olarak yayınlanan Mücadeleciler ve Tekrar Ulusal Gayret Mecmuası (Emrin Çelebi, İLEM yay., 2022, 105 s.) 60’lı yılların sonuna yanlışsız kurulan Çaba Birliği hareketi ve onun fikir mecmuası Yine Ulusal Mücadele’yi bahis ediniyor. Buyruğun Çelebi tarafından kaleme alınan kitap aslında fikri altyapısı ve hareket disiplini itibariyle bir periyot çok güçlü bir yapı olan Uğraş Birliği Hareketine dönük el kitabı hüviyeti taşıyor. Bu yayın dizisi ile hedeflenen, temel isimler, mecmualar, problemler hakkında bir çerçeve ve özgün bir bakış oluşturma eforu bu yapıtlarla niyetine ulaşmış oluyor.
Bütün Vatanseverlerin, Gerçek Mü’minlerin Mecmuası
1960’lı yılların sonuna hakikat resmi kuruluşunu tamamlamış lakin 1970-1980 ortasında önemli varlık göstermiş olan Gayret Birliği’ni anlamak için muharrir hareketin mecmuasının birinci yılını incelemeye almış. Bunun münasebetini de şu formda izah ediyor: “Derginin birinci yılının tercih edilmesinin sebebi ise 1970’li yıllarda Ulusal İslâmcılığın tesirli bir temsilcisi olmasından, argüman ve tezlerinin bu birinci yıl içinde inşa edilmeye çalışılmasından dolayıdır.” Bu etrafta müellif, haftalık yayınlanan YMM mecmuasının 62 sayısını incelemeye tabi tutmuş. YMM mecmuası ve hareketinin odağına “Millet Düşüncesi”ni alan müellif, buradan yola çıkarak yapıtını şekillendirmiştir. Öncelikli olarak Çaba Birliği hareketinin 1970’li yıllarda mukaddesatçı, milliyetçi, muhafazakâr ve İslâmcı kanıyı en âlâ biçimde harmanladığı değerli bir yorum olarak karşımıza çıkıyor. Millet olma sürecinin şimdi tamamlanmadığı belirtilen yayınlarda bu sürecin önündeki en büyük pürüzün ise devlet-millet kavramlarının karşı karşıya kalması olarak tanımlanmıştır. Tekrar Ulusal Çaba Dergisi’nin birinci sayısında model aldığı Osmanlı’ya da atıfta bulunarak “İşte Yine Ulusal Uğraş milletin harika mazisine uygun bir hayat kurmak isteyen, bütün vatanseverlerin, gerçek müminlerin mecmuası olmak için çıkıyor” ilanıyla yayın hayatına başlamıştır. (s.17)
Afyon, Konya, İstanbul merkezli çalışmalara başlayan teşkilatın kurucu önderi Aykut Edibali ve yanıbaşındaki arkadaşları Yavuz Aslan Argun, Necmeddin Erişen, Yılmaz Karaoğlu, İrfan Küçükköy, Mevlüt İslamoğlu, Mevlüt Baltacı, Hasan Elmas üzere isimlerden oluşmaktadır. Gayret Birliği’nin temel dinamikleri ve fikir kaynaklarını masaya yatıran müellif periyodun 20’li yaşlardaki idealist gençlerin beslendiği kimi niyet mahfilleri ve isimleri de zikretmiştir. Burada üstte söz edilen durumu izah sadedinde direkt İslamcı telaffuz yerine İslamcılıkla Ulusal tavrı sentezleyen bir yapı görmek mümkündür.
İdeolojinin İlmileşmesi: İlmi Sağ
Hareket, yayın organı Tekrar Ulusal Gayret Mecmuası içerisinde kendi fikri yerini oluşturmuştur. 1970 Şubat sayısında mecmuanın müellif takımında bulunan kıymetli isimler liste halinde yayınlanmıştır. Bunlar: Aykut Edibali, Yılmaz Karaoğlu, Selim Erkoç, Necmeddin Türinay ve Sabahattin Eriş’tir. Ömer Ziya Belviranlı ise uzun müddet mecmuanın sahibi olarak gözükürken, daha sonraları hareketin dağılma sürecinde mecmuanın sahibi de değişmiştir. Hareketin önderi Aykut Edibali tarafından kaleme alınan ve mecmuanın birinci yılı boyunca isimsiz yayınlanan başyazıları, ilmi sağ ve inkılâp ilmi kısımları hareket mensuplarının fikri tabanını oluşturmuş. Müellifin tekrar “Millet İdeolojisi” vurgusu ile ele aldığı ve bu yapının ilmileşmesinin tabanını hazırlayan “İlmi Sağ” mecmuanın birinci 21 sayısında yazı dizisi olarak devam etmiş ve “İlmi Sağ” şu biçimde tanımlanmış:
“İlmi Sağ’cılık derken, insan ve millet bünyesinin kanunlarının ilmi tabirini kastediyoruz. Bu pratik olarak, vahiy ve risalet yoluyla sabit olmuş İslâm’ın ebedî prensiplerinin ilmi izahı, ulusal hayatın tâbi olduğu kanunların keşfi ve bu kanunlara uygun bir toplumun inşası için gerekli metod demek olur.” (s.31) İlmi Sağ bu türlü bir ideolojiyi içinde barındırırken hitap ettiği kitle için de şu tanımlama yapılmış “milli vasfı taşıyan bütün takımlar ve bu milletin evladı olduğunu hisseden bütün vatanperverlerdir. Pekala ulusal vasıf taşıyan takımlar kimlerdir? Bunları da tanımlar “Beynelmilel Yahudiliğe, Beynelmilel Hristiyanlığa, Komünizme, Masonluğa ve kozmopolitizme” karşı olan herkestir. (s.32)
Milli Mücadele’den İslâmi Uğraşa: İnkılâp İlmi
Hareketin bir öteki omurgasını teşkil eden metin ise İnkılâp İlmi ismini taşımaktadır. Muharrir bu yazı dizisi için öbür sağ-muhafazakâr yayınlardan epeyce farklı bir içerik sergilemesi açısından kıymetli olduğu vurgusunu yapıyor. Yeniden bu yazı dizisinde de başarılı inkılâplar olarak addedilen Nazizm, faşizm, komünizm üzere hareketlerin ve birinci İslam inkılabının “başarı koşullarının ve stratejisinin bir analizi yapılır. Bunun alt hususları olarak da “insanın ve toplumun değişme kurallarının, kurallarının, prensiplerinin metodlarının ortaya konulması, takımların bu süreçteki misyonu, strateji ve taktik, bunların toplumsal olaylara nasıl uygulanacağı” işlenmiştir. Bu noktada müellifin söz ettiği üzere Ulusal Mücadele’den İslamî Mücadele’ye geçiş öngörülmektedir. İnkılâp İlmi metinlerinin devamında bu konu açık bir formda söz edilmiş. Ulusal Mücadele’den sonra gerçekleşecek olan İslâm Mücadelesi’nin maksadı ise “yeryüzünde din olarak rejim olarak yalnızca İslâmiyetin hâkim olması; İslâm’ın dışındaki bütün telakkilerin, örfün ve nizamların hakimiyetlerini kaybetmesi, topyekün bütün düşman iktidarlarının tasfiyesi ve İslâm iktidarının dünyayı yönetim etmesi olarak açıklanmış. (s.37)
Hareketin pek çok tarafıyla devrin öne çıkan hareketlerinden ayrıştığına vurgu yapan muharrir, mecmua incelemelerinin sonunda şu cümle ile Çaba Birliği’ni hülasa etmiştir:
“Mücadele Birliği, salt milliyetçilikle saf İslâmcılık ortasında kendine mahsus bir noktada faaliyette bulunmuş, duygular/eğilimleri prestijiyle İslâmî, kültürel söylemi prestijiyle milliyetçi bir hareket, -modern Türkiye Cumhuriyeti içerisinde- devletçi bir ulusallık ile İslâm ortasında bir amalgam yaratmaya çalışmıştır. Bu yüzden hareketi en yeterli “milli İslâmcılık” kullanımı tanım etmektedir.” (s.92)
Yakın devrin fikri cephesiyle öne çıkan Uğraş Birliği hareketini, yayınlanan mecmua üzerinden tanımaya dönük kıymetli bir çalışma. Fikir tanınmadan hareketin yorumlanmaması gerektiği bu çalışma ile bir sefer daha ortaya konulmuş oluyor.
