Çad’da 19 Nisan günü ayrılıkçılarla çıkan çatışmada hayatını kaybeden Devlet Lideri İdris Debi İtno ile ilgili tartışmalar sürüyor. Ülkenin kıymetli aşiretlerinden Zegave üyesi olan Debi’nin, Guran aşiretinin öncülük ettiği isyancılar tarafından öldürülmesinin akabinde ülkedeki aşiretler ortasında yeni çatışmaların çıkmasından tasa ediliyor. Çadlı üst seviye bir bürokrat, Debi’nin öldürülmesinde Fransa kuşkusu olduğunu söyledi. Debi’nin son yıllarda başta Türkiye olmak üzere Rusya, Çin, ABD ve İsrail ile siyasi, ekonomik, kültürel ilgilerini artırdığına dikkat çeken Çadlı bürokrat, bu durumdan en fazla Macron idaresinin rahatsız olduğunu belirtti.
OĞLUNDAN, MACRON’A HAL
Altı kez devlet başkanlığı seçimini kazanan Debi, Değişim ve Ahenk Cephesi (FACT) militanlarının saldırdığı Kanem bölgesine giderken Mao sınırında öldürülmüştü. Eski Fransız sömürgesi olan ve hala Fransa’nın resmî lisan olduğu Çad’ı 31 yıldır yöneten Debi için 23 Nisan’da büyük bir cenaze merasimi düzenlendi. Babasının akabinde misyonu devralan oğlu Mahamat İdris ve Askerî Kurul üyelerinin, merasime katılan Fransa Cumhurbaşkanı Macron’a soğuk tutumu dikkatlerden kaçmadı. Macron’u karşılamayan oğul Debi, Fransa Cumhurbaşkanı ile tokalaşmadı ve yüz yüze gelmekten kaçındı.
GÜNEYİ PETROL DENİZİ
Gazetemize konuşan Türkiye’nin Çad Kurucu Büyükelçisi Ahmet Kavas, Çad’ın güneyinin petrol denizi olduğunu söyledi. Çad’ın uranyum, altın, elmas ve gibisi yeraltı zenginliklere sahip olduğunu, Çin ve ABD’nin son devir yer altı madenleri konusunda yer etütleri yaptığını söyleyen Kavas “Çin, Rusya ve ABD yanında Türkiye de bölgede faaliyetlerini ve tesirini değerli oranda arttı. Son yıllarda bu manada milletlerarası güçler ortasında bir Çad rekabeti vardı. Fakat Fransa’nın hem geçmiş sömürge tarihi hem de mevcut askerî, siyasi, kültürel nüfuzu sebebiyle kendisini en rahat hissettiği Afrika ülkesi katiyen Çad idi. Çad birebir vakitte Fransızların Afrika’nın merkezinde siyasi, askerî, ekonomik ana üssü durumundaydı. Bu ülkede hava ve kara üsleri ile birlikte üç bin Fransız askeri konuşlu durumda’’ diye konuştu.
FETÖ OKULLARINI ÇABUCAK DEVRETTİ
Maarif Vakfı Çad eski sorumlusu İbrahim Er de gazetemize yaptığı değerlendirmede İdris Debi için “Türkiye dostu bir devlet adamıydı. FETÖ okullarını birinci devreden ülke olması ve teröristlerle işimiz olamaz çıkışı onun Türkiye’ye ilgisini ve dostluğunu gösteren değerli bir boyut. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kıymet verdiği bir isimdi ve Türkiye’nin Orta Afrika’ya açılmasında değerli misyonu vardı’’ tabirlerini kullandı. Kavas, ayrıyeten Fransa’nın öncülük ettiği ve Moritanya, Çad, Burkina Faso, Mali ve Nijer’in korunmasına yönelik kurulan G-5 güvenlik sisteminin merkezi olarak Çad’ın seçildiğini, 55 Afrika ülkesinin iştiraki ile kurulan Afrika Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı Genel Sekreterliği’nin de yeniden Çadlı isimler tarafından yürütüldüğünü belirtti. Türkiye’nin iki misli yüz ölçümüne karşın 14 milyon nüfusa sahip Çad’ın hayvancılık ve tarım üzere alanlarda harikulâde potansiyele sahip olduğunu beyan eden İbrahim Er, ülkenin 100’den fazla kabileden oluştuğunu ve en emperyal güçlerin de bu silahı kullanarak ülkeyi böldüğünü ve yönettiğini söyledi.
LİBYA’YI KUŞATMA TEŞEBBÜSÜ
Eğitimini Türkiye’de alan ve Çad’da hala bürokrat olarak vazife yapan kaynak ise, Debi’nin öldürülmesini Afrika’da yaşanan eksen kayması ve hükümran rollerin değişme eğilimine paralel olarak Libya’yı kuşatma teşebbüsü olarak yorumladı. ABD’nin Afrika genelinde en büyük sivil merkezi Çad’da kurduğunu hatırlatan Çadlı isim “Amerika’nın ülkemizde açtığı misyon temsilciliğinde 300 ABD’li misyon yapıyor. Çin ve Rusya’nın da iktisat ve askerî alanlarda açılımları oldu. Erdoğan ve İdris Debi ortasına kurulan dostluk paralelinde iki ülke ortasında ticaret hacmi son beş yılda 6-7 kat artarak 150 milyon dolara yaklaştı. Çad’dan Türkiye’ye eğitim-öğrenim hedefli giden öğrenci sayısı iki bini aştı ve son devir İdris Debi dört sefer Türkiye’yi ziyaret etti. Bunlar çok kıymetli gelişmelerdi. Merkez Bankası olmayan (Merkez Bankası Fransa’da) ve bütün finansman trafiği Paris’ten yönetim edilen ve hala Fransızcanın resmî lisan olduğu bir ülke için bunlar çok değerli gelişmelerdi” dedi. Çad halkında Türkiye’nin çok özel bir pozisyona ve sevgiye sahip olduğunun altını çizen Çadlı kaynak, Libya’da kurulan Rus-BAE-Fransa-Mısır ittifakının Çad için de büyük tehlike olduğunu tabir etti.
Türkiye Gazetesi
