Kripto paraların gündemimizi kıymetli ölçüde meşgul etmesinin yanında bir de NFT teknolojisi popülerleşti. NFT/ Non Fungible Token olarak isimlendirilen bu teknoloji büyük çoğunlukla dijital sanat yapıtlarını kripto zincirinde alınabilen ya da satılabilen eserlere dönüştürüyor. NFT ile satılan eserler birebir vakitte tipinin tek örneği oluyor ve doğrulabilir varlıklara dönüştüğü için çok yüksek fiyatlara alıcı bulunuyor.
Kripto sanat kesiminin ismini şu günlerde daha çok duymaya başladık. NFT bu noktada karşımıza çıkan kavramlardan ve son günlerde NFT ile hazırlanan sanat yapıtları en değerli eserler ortasında yer alıyor. Türkiye’den bir dijital sanatkarın Blockchain ile imzalayarak satışa çıkardığı yapıta ek olarak dünyada da pek çok kişi bu dala kaymış durumda. Pekala bu NFT’nin doğurduğu büyük tehlikeler bulunuyor mu? İşte NFT’nin konuşulmayan tarafı ve yönleri…
Hatırlatmak gerekirse dijital sanatkarlardan birisi olan Beeple, son yapıtını NFT olarak yaklaşık 69 milyon dolara satmıştı. En çok konuşulan bahislerden biri olan Jack Dorsey’in yaptığı birinci Twitter paylaşımı, 2.9 milyon dolara satıldı. Milyonlarca dolarlık yapıtların ve eserlerin satıldığı bu yeni kesimin en büyük dezavantajı ‘çok fazla elektrik gücünün harcanması’ oluyor.
ETRAF KİRLİLİĞİNE KAPI AÇIYOR
Etraf kirliliği ve global ısınma üzere hususların büyük bir gündem olduğu dünyada, NFT tarafında büyük bir güç harcaması bulunuyor. Bunun yanı sıra merkezi bir otorite olmadığı için fikri mülkiyet hırsızlığına da kapı açan bu teknoloji, şişirilmiş bir balon olarak görülüyor ve patladığında ise büyük ziyanların ortaya çıkacağı söyleniyor.
Öte yandan uzmanlara nazaran NFT kara para aklamak isteyenlerin de tercih edebileceği bir formül. Financial Times’tan Merryn Somerset Webb, NFT’nin tehlikelerine dikkat çekiyor. Para aklamak isteyenlerin bu yolu tercih edebileceğine değinen Webb, burada satılan yapıtların doğrulama gerekmediği için ‘kurumlara’ da muhtaçlık olmadığına ve böylece yaşanabileceklerin sorumlularının da olmadığına vurgu yapıyor.
Tıpkı haberde genç arkadaşlarının NFT hesapları açarak para kazandığını anlatıyor. Buradaki bir öteki sorun ise para kazanmasına karşın parayı şimdi platformdan alıp banka hesabına eklemeyediği oluyor. Burada çıkartılması gereken en değerli derslerden biri elbet yeni kuşak yatırımcıların da NFT’ye olan ilgisi oluyor.
ESERLER ÇALINABİLİYOR
Bir başka yandan yapıtların çalınması ve NFT olarak satılması da mümkün. Nijeryalı bir sanatçı olan Osinachi geçenlerde Microsoft Word kullanarak hazırladığı Kobe Bryant’ın portresini 28 bin 77 dolara satmıştı. Sanatçı bu yapıtı ile kazandığı bu ölçünün dijital sanatın gücü olduğunu söylüyor lakin dijital sanatçaların tamamı bu biçimde ‘iyi deneyimler’ yaşamıyor.
Yapıtlarını dijital yollarla beşerlerle buluşturan sanatçı Corbin Rainbolt, yapıtlarından en az ikisinin(fark ettiği) isteği olmadan NFT olarak satışa çıkartıldığını tespit etti. Bu hesapları çabucak şikayet eden Rainbolt, NFT dünyasının sanatkarların yapıtlarının çalınması ve satılmasında kullanılabileceğini söylüyor. Sanatçı yapıtlarının çalınmasını önlemek ismine çalışmalarını artık filigranlarla donatıyor.
Eser hırsızlığı NFT için şu an önüne geçilemez bir mevzu. Çünkü internetten dijital olarak oluşturulmuş her eser şayet imzalı değilse ve toplumsal medya platformlarından yayımlanmışlarsa çalınmaları mümkün hale geliyor ve öbürleri bu yapıtları kendilerine aitmiş üzere NFT olarak satabiliyor. Merkezi bir otoritenin olmaması yasal bir muhatap bulunmasını imkansız hale getiriyor ve dolandırıcılıkların da önünü açıyor.
NFT İRLANDA’NIN BİR YILDA KULLANDIĞI ENERJİYİ KULLANIYOR
Kripto para madenciliğine ek olarak NFT de büyük ölçüde elektrik harcıyor ve etraf aktivistleri bu mevzu hakkında kıymetli açıklamalar yapıyor. Daha anlaşılır olması ismine NFT’lerin süreç gördüğü kripto para ünitesi Ethereum şu anda İrlanda’nın bir yılda kullandığına neredeyse eş paha bir elektrik tüketiyor. Her geçen gün NFT alıp satan kişi sayısının da arttığı bu periyotta NFT çevresel olarak da olumsuz sonuçlar doğurabilir. Tekrar de çevresel tesirleri hakkında net bir araştırma bulunmuyor.
CoinGeek’ten Jordan Atkins husus hakkında öbür bir istikamete de parmak basıyor. Atkins NFT için tanınan sanatçı Beeple’ın 69 milyon dolarlık bir sanat koleksiyonunun satışıyla popülerleşen ve daha genel dijital sanat çılgınlığından emsal bir izlenim veriyor diyor. Beeple satışından sorumlu açık artırma şirketi Christie’s, satış şartlarına aşağıdaki kuralları dahil ettiğini vurguluyor:
‘’Bir NFT’nin sahipliğinin, eserin mülkiyet hakları dışında (özellikle NFT tarafından simgeleştirilen dijital sanat eserleri), açık yahut zımni hiçbir hak içermediğini kabul edersiniz.’’ Diğer bir deyişle, NFT olarak satın almanız size işaret ettiği sanat için hiçbir hak vermez fakat yeniden de bu şartlar altında birileri bir NFT için on milyonlarca dolar ödüyor.
