Rekabet Konseyi, iş gücü piyasasına yönelik centilmenlik mutabakatları nedeniyle Türkiye genelinde, ortalarında büyük teknoloji şirketleri, perakende ve restoran zincirlerinin bulunduğu 32 teşebbüs hakkında soruşturma açılmasına karar vermişti.
Son yıllarda rekabet otoritelerinin radarına sıklıkla girmeye başlayan iş gücü pazarları, Rekabet Kurulunca birinci kez bu çapta bir soruşturmaya mevzu edilirken, iş gücü pazarlarındaki rekabet hukuku da böylece daha çok gündeme geldi.
Bahse ait, AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Heyet Lideri Birol Küle, iş gücü pazarlarındaki rekabet hukuku problemlerinin tarihi art planına ait bilgiler verdi.
Küle, 1700’lü yılların ünlü iktisatçısı ve müteşebbisi John Law’ın, İngiltere’nin, teknoloji seviyesini yakalamanın yolunu nitelikli emekçileri Fransa’ya getirerek istihdam etmekte bulduğunu belirterek, nitelikli çalışanlara sahip olmanın, ileri teknolojik eserlere erişim için tek yol olduğu o periyotta İngiltere’nin, bu süreci engelleyemeyince, 1719 yılında çalışanların çalıştırılmak üzere yurt dışına çıkarılmasını yasakladığını hatırlattı.
Küle, teknolojiyi ele geçirme fikrine dayanan ve daha sonraki yıllarda endüstriyel casusluğun da devreye sokulduğu bu yarışın 18. yüzyıl boyunca devam ettiğini ve vakit içerisinde evrilerek “istihdam etmeme, çalışan ayartmama ve fiyat sabitleme” üzere mutabakatlar formunda günümüze kadar uygulanageldiğini anlattı.
Çalışanların ’emeğin satıcısı’, patronların ise ’emeğin alıcısı’ pozisyonunda bulunduğu iş gücü pazarları bakımından tarihi olarak ağır bir rekabet hukuku uygulamasından bahsetmenin mümkün olmadığına dikkati çeken Küle, şunları kaydetti:
“Bu durumun temel nedeni, farklı disiplinlerin, bilhassa de iş hukuku düzenlemelerinin çalışanı, hasebiyle iş gücü pazarını koruduğu ve bu bahislerin iş hukukuna has olduğu varsayımıdır. Lakin son yıllarda bu durum bilakis dönmüş rekabet hukuku topluluğunda ve OECD üzere memleketler arası kuruluşlar nezdinde çokça tartışılan platform ekonomileri, dijital pazarlarda bilgi sahipliği üzere şimdiki hususların yanına iş gücü pazarları da eklenmiştir.”
İş gücü pazarları, rekabet hukuku bakımından neden kıymet arz ediyor?
Lider Küle, Rekabet Konseyi olarak yaptıkları soruşturmalarda son vakitlere kadar mal ve hizmet pazarlarına odaklanılması nedeniyle istihdam pazarına yönelik centilmenlik mutabakatları hakkında açtıkları soruşturmaların ilgi uyandırdığını tabir ederek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Son yıllarda hepimizin şahit olduğu dijitalleşme, iş yapma formlarındaki değişimler ve global ölçekte güçlenen ve bundan tahminen 15-20 yıl evvel şimdi var olmayan teşebbüslerin pazar hisselerinin süratli artışı, pandemi periyodunda daha da barizleşmiştir. Bu değişim karşısında iş gücünün pazarlık gücünün gerilediğini ve artan refahtan kâfi hissesi alamadığını görüyoruz. Hakikaten, geçtiğimiz ay yayımlanan ve son 40-50 yıllık global sektörel ağırlaşma profillerini ortaya koyan ‘Yükselen Pazar Gücü’ başlıklı Milletlerarası Para Fonu (IMF) yayınında da pazar başkanı teşebbüslerin pazar hisseleri ve karlılıkları artarken, çalışanların bu güzelleşmeden rastgele bir yarar sağlayamadığı tabir edilmektedir. Bizim açımızdan iş gücü pazarlarında rahatsız edici öge ve birebir vakitte soruşturmalarımızın konusu, iş gücünün teşebbüsler ortasında hareketini engellemeye yönelik çeşitli uygulamalardır.”
Küle, kelam konusu uygulamaların sonucunda, tüketici refahını maksimize etmeyi hedefleyen Rekabet Hukuku açısından rahatsız edici birtakım sonuçlar ortaya çıktığına dikkati çekerek, “Öncelikle mobilitesi azalan iş gücü bugünkü ekonomik hayatın vazgeçilmez bir ögesi olan inovasyonu azaltmaktadır. Öteki teşebbüslerde çalışması zorlaşan çalışanların ekonomik paha yaratma sürecinde katkısının azalması kaçınılmazdır. İnovasyonun azalması sonucunda hiç elbet ekonomik büyüme ve bir bütün olarak ülke iktisadının rekabet gücü de ziyan görmektedir.” dedi.
Başka bir olumsuz sonucun da çalışanların emeğinin karşılığı olan fiyatların gerçek kıymetini bulamaması olduğunu anlatan Küle, “Hak edilenden daha düşük fiyat, çalışanların refahtan aldıkların hissenin azalmasına ve iktisada tüketim ve tasarruf yoluyla sağladıkları katkının bir o kadar geride kalmasına neden olmaktadır. Bu ülkede eğitim almış, yetişmiş lakin bedelini bulamayan iş gücünün yurt dışına yönlenmesinden hiç bahsetmiyorum bile.” tabirini kullandı.
“Soruşturmanın nihayetlenmesi biraz vakit alacak”
Küle, mevzuyla ilgili olarak halihazırda devam eden 2 soruşturmanın bulunduğuna işaret ederek, iş gücü pazarlarındaki rekabet meseleleriyle ilgili bir soruşturmanın da kimi hastaneler hakkında olduğunu belirtti.
Sıhhat çalışanlarının, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını devrinde epey özverili bir halde çalışmaya devam ettiklerini vurgulayan Küle, “Çok şey borçlu olduğumuz sıhhat çalışanlarımızın, çalışma şartlarında en ufak geriye gidişe yol açabilecek rekabet zıddı uygulamalar bizim en hassas olduğumuz hususlardan biri. İşte bu soruşturmada birtakım hastanelerin, işçilerinin öteki hastanelere transferini engelleyen uygulamaların olup olmadığı konusunu titizlikle inceliyoruz.” diye konuştu.
Küle, ikinci soruşturmanın da çok daha geniş kapsamlı ve yüklü olarak dijital pazarlarda faaliyet gösteren aktörleri kapsadığını hatırlatarak, daha da kıymetlisi bu soruşturmanın, yalnızca iş gücü pazarındaki aksiyonları bahis edindiğini, münasebetiyle bu soruşturmanın nihayetlenmesinin kapsamı ve birtakım birincileri barındırması nedeniyle biraz vakit alacağını bildirdi.
Rekabet Kanunu’nun kendilerine verdiği misyon ve yetkilerin yanında şahsı ismine bunu ahlaki bir sorumluluk olarak da gördüğünü lisana getiren Küle, “Bu sebeple girişimcilik ve inovasyonun ön plana çıktığı dijital çağda, çalışanların ülkemiz iktisadı ve üretkenliği için taşıdığı değerin şuuruyla Rekabet Kurumu olarak mal ve hizmet pazarlarının yanı sıra iş gücü pazarının rekabetçi yapısını korumak için elimizden geleni yapacağımızdan hiç kimsenin kuşkusu olmasın.” değerlendirmesinde bulundu.
“İşverenlerin de tasalarının farkındayız”
Lider Küle, patronların fikri ve sınai mülkiyet hakları ile ticari sırların korunmasına ait telaşlarının farkında olduklarını belirterek, bunları ciddiye aldıklarını söyledi.
Bunu önlemenin yolunun iş gücünün hareketliliğini engellemeye yönelik uygulamalardan çok bu hakların korunmasına ait yasal çerçeve olduğunu belirten Küle, “Öte yandan, iş gücü pazarlarındaki Rekabet Hukuku meselelerinin görece yeni olması nedeniyle, şirketlerin ve patronların yaşayabileceği hukuksal belirsizlikleri gidermek ismine bir kılavuz çalışması başlatmak da önceliklerimiz ortasında.” tabirlerini kullandı.
