1 Ekim 2008 sonrası toplumsal güvenlik sisteminde çok kıymetli değişiklikler yaşandı. Bunlardan biri de isteğe bağlı sigortalılıktaydı.
Buna nazaran bu tarihten evvel kişi isterse SSK’lı, isterse Bağ-Kur’lu isterse Emekli Sandığı’na tabi olarak isteğe bağlı sigortalı oluyordu. Lakin toplumsal güvenlik ıslahatı sonrası isteğe bağlı sigortalılar 4/b’li yani Bağ-Kur’lu olarak bedellendiriliyor.
Yaptıran azaldı
Bağ-Kur’lu olarak değerlendirilme ve emeklilik şartlarının daha güç olması nedeniyle, isteğe bağlı sigortalılık yaptıranlar azaldı.
Cebinden prim ödeyerek sigortalı olan bireylerin emeklilik için 9.000 gün prim ödemesi zaruriliği ve emekli olacakları vakit bağlanacak aylığın görece sigortalı (SSK) ve memurlara nazaran düşük olması bu azalmanın temel nedeni.
Koşulları neler?
İsteğe bağlı sigortalılık konusunda kıymetli bir istisna, memurlar yani 4/c’li sigortalılar için kelam konusu. Belli bir müddet memur olarak çalışmış bireyler, gerekli kuralları sağlamaları halinde isteğe bağlı iştirakçi olarak kendi primlerini ödeyerek emekli sandığı mensubu olarak emekli olabiliyorlar. İsteğe bağlı iştirakçi olabilmek için kimi kurallar var:
1-) İsteğe bağlı iştirakçi olarak prim ödemek isteyenlerin en az 10 yıl memur olarak bir fiil çalışmış olması, 2-) 5434 sayılı Kanun’a tabi vazifelerinden istifa ederek ayrılmış olması
3-) Toplumsal güvenlik kuruluşlarından birinden emekli aylığı bağlanmamış olması, 4-) Toplumsal güvenlik kuruluşlarından birine tabi çalışıyor olmaması gerekmektedir.
Yani en az 10 yıl bir fiil memur olarak çalışmış, vazifesinden kendi isteği ile ayrılmış olan, emekli olmayan ve öteki bir işte çalışmayan memurlar isteğe bağlı iştirakçi olarak prim ödeyebilir ve emekli olabilirler.
AMİRLE SORUN YAŞAYANA, İŞİ RİSKLİ OLANA İMKÂN SAĞLAR
İsteğe bağlı iştirakçilik, misyon yaptığı devlet dairesinde amiri ile önemli sorun yaşayanlar, riskli ve tehlikeli bir iş yürütmekte olan devlet memurlarına dışarıdan prim ödeyerek memur olarak emekli olma imkânı tanıması açısından kıymetli. Bilhassa askerler, polisler ve öğretmenlerin bu hakkı kullandıklarını görüyoruz.
Kim yararlanamaz?
1 Ekim 2008 sonrası birinci sefer memur olanlar, 5510 sayılı yeni toplumsal güvenlik kanununa tabi oldukları için, 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu uyarınca düzenlenmiş isteğe bağlı iştirakçilikten yararlanamazlar.
Bu nedenle 1 Ekim 2008’den evvel birinci kere memur olmuş, en az 10 yıl memurluk yapmış, memurluktan atılmamış, memurluktan ayrıldıktan sonra SSK’lı yahut Bağ-Kur’lu olarak çalışmamış ve en geç 6 ay içinde SGK’ya başvurmuş şahısların isteğe bağlı iştirakçi olması mümkündür.
GENEL SIHHAT SİGORTASI İÇİN PRİM YATACAK MI?
Keseneklerini (primlerini) dışarıdan kendisi ödeyerek, devlet memuru koşullarıyla emekli olmak isteyenlerin ödeyecekleri kesenek ölçüsü, memuriyetten ayrıldıkları zamanki takımlarının karşılığı olan dereceye nazaran belirlenir.
Kendi cebinden kesenek ödeyenlere her yıl bir kademe, her üç yıl içinse bir derece verilir. İsteğe bağlı iştirakçi olacaklar, toplam yüzde 36 oranında prim ödemek durumundalar. Buna ek olarak sıhhat hizmetlerinden yararlanmak için yüzde 12 oranında genel sıhhat sigortası primi ödemeleri de gerekiyor.
6 ayda müracaat
İsteğe bağlı iştirakçi olabilmek için memuriyetten ayrıldıktan sonra en geç 6 ay içinde SGK’ya başvurmak zaruriliği var. Memuriyetten ayrıldıktan sonra 6 ay içinde SGK’ya başvurmayanlar isteğe bağlı iştirakçi olma haklarını kaybediyorlar. Bununla birlikte isteğe bağlı iştirakçiler keseneklerini toplu yahut aralıklı olarak 6 aydan daha uzun mühlet ödemezlerse, iştirakçilikleri sona eriyor.
MEMURLUKTAN ÇIKARILAN HAKTAN YARARLANAMAZ
İsteğe bağlı iştirakçiliğin devam etmesi için en kıymetli kurallardan birisi memurluktan atılmamış, istifa ederek ayrılmış olmaktır. Memurluktan atılanlar, memur olmak için gerekli kaideleri kaybedenler isteğe bağlı iştirakçilikten yararlanamazlar.
İkramiye durumu
Ayrıyeten, kendi keseneklerini ödeyerek emekli olacak memurların en az 10 yıl memurluk yapmış olmaları kaide. 10 yıldan daha kısa müddet memur olarak vazife yapanlar iştirakçiliklerini devam ettiremezler.
Dışarıdan prim ödeyerek, çalışmadan devlet memuru kurallarıyla emekli olmak isteyenlerin kendi ceplerinden ödeyecekleri kesenekler, emekli ikramiyesinin hesabında dikkate alınmaz. İsteğe bağlı iştirakçilikte ödenen primler emekli ikramiyesini artırmaz. Emekli ikramiyesi, istifa etmeden evvelki çalıştığı mühlete nazaran hesaplanır.
Örneğin, 15 yıl çalışıp emeklilik için gerekli müddetin geri kalanını kendi cebinden kesenek ödeyerek tamamlayan bir memurun emekli ikramiyesi 15 yıl üzerinden hesaplanarak kendisine ödenir.
